เส้นทางขนส่งสินค้าไป ‘คาซัคสถาน’

สาธารณรัฐคาซัคสถานเป็นประเทศที่ไม่มีพรมแดนติดทะเล (Landlocked) แต่มีพรมแดนติดกับประเทศจีน ทำให้จีนร่วมมือกับ คาซัคสถาน รวมถึงประเทศอื่นๆ เพื่อริเริ่มสร้างเส้นทางสายไหม (Silk Road Initiatives) ซึ่งเป็นเส้นทางการขนส่งสินค้าที่ เชื่อมโยงสินค้าระหว่างประเทศตะวันออกกับประเทศตะวันตกหรือยุโรปได้อย่างรวดเร็วมากขึ้น ระยะการขนส่งสินค้าทางรถไฟ จากท่าเรือทางตะวันออกของจีน (ผ่านคาซัคสถาน) ไปยังประเทศยุโรปประมาณ 10,000 กิโลเมตร ใช้เวลาอย่างน้อย 13 – 15 วัน ถือเป็นเส้นทางที่มีระยะทางสั้นที่สุดและใช้เวลาการเดินทางน้อยที่สุด

ขณะที่เส้นทางอื่นๆ ได้แก่ การขนส่งทางรถไฟผ่านแถบ ไซบีเรียในประเทศรัสเซีย (ใช้เวลา 18 – 20 วัน) เส้นทางเดินเรือผ่านทางทะเลเหนือ (อาร์คติก) (ใช้เวลา 33 – 35 วัน)  และทาง เรือผ่านทะเลใต้ (ใช้เวลา 45 – 60 วัน) ดังนั้น ประเทศคาซัคสถานมีความตั้งใจที่กำหนดยุทธศาสตร์ประเทศตนเองให้เป็น Transit country เพื่อนำไปสู่การพัฒนาให้แก่โครงสร้างพื้นฐานและเศรษฐกิจของประเทศคาซัคสถานให้เติบโตมากขึ้นกว่าเดิมที่ มองว่าเป็นตนไม่มีทางออกทะเล

อาจมีคำถามว่า การขนส่งสินค้าจากไทยไปยังคาซัคสถานมีทางไหนบ้าง?  โดยการค้าระหว่างไทยกับคาซัคสถานในช่วงเดือนมกราคม – กรกฎาคม 2562 มีมูลค่า 51.11 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งไทยส่งออกไป ยังคาซัคสถานถึง 46.06 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ได้แก่ ยานยนต์/ชิ้นส่วนยานยนต์ เครื่องจักร เครื่องปรับอากาศ ตู้เย็น เครื่องสำอาง และผลิตภัณฑ์ยาง) ขณะที่ไทยนำเข้าสินค้าจากคาซัคสถาน เพียง 5.05 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (แร่เหล็กและเคมีภัณฑ์) ไทยได้ดุล 41.01 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

ดังนั้น การหาเส้นทางการขนส่งที่มีประสิทธิภาพจึงเป็นสิ่งจำเป็นและจะทำให้ สร้างลู่ทางการส่งออกของสินค้าไทยไปยังคาซัคสถานได้มากขึ้นด้วย สำหรับเส้นทางการขนส่งสินค้าไทยยังคาซัคสถาน มีเส้นทางไหนบ้าง ลองมาดูกัน

1. การขนส่งทางอากาศ บริษัทคาซัคสถานที่เป็นผู้นำเข้าสินค้าไทยยังคงใช้การขนส่งทางอากาศ แม้ว่าต้นทุนค่าขนส่งจะสูง แต่ได้ความสะดวก รวดเร็วมากกว่าการขนส่งในรูปแบบอื่น แต่ทำให้ต้นทุนสินค้าราคาสูง สินค้าของไทย อาทิ เครื่องสำอาง ผลไม้อบแห้ง
2. การขนส่งทางทะเลและทางราง สินค้าไทยขนส่งทางเรือไปถึงท่าเรือในประเทศจีนและต่อด้วยรถไฟไปคาซัคสถานใช้ ระยะเวลาประมาณ 24 วัน (รวมพิธีการออกของ) ที่ผ่านมา มีการส่งสินค้าจากไทย อาทิ ยางรถยนต์และผลไม้กระป๋อง อย่างไรก็ดี การขนส่งเส้นทางนี้ยังพบปัญหาในการจัดการเอกสารการออกของเอเจนต์ในประเทศจีน ทำให้ระยะเวลาที่ สินค้าถึงลูกค้าปลายทางล่าช้ากว่ากำหนด มี Khorgos Dry Port เป็น eastern gate ที่เชื่อมการขนส่งทางรถไฟกับจีน สินค้าหลักที่ขนส่งผ่านท่าเรือ
3. ทางเรือ ผ่านมหาสมุทรอินเดีย ทะเลแดง คลองสุเอซ ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ทะเลบอลติก ไปยังท่าเรือนครเซนต์ปีเตอร์ สเบิร์ก ซึ่งเป็นท่าเรือหลักของรัสเซียที่มีความพร้อมและเส้นทางขนส่งทางบกดี แต่ใช้เวลาขนส่งนาน เร็วสุด 30-40 วัน ทั้งนี้ อีกทางหนึ่งสามารถใช้ท่าเรือที่ลัตเวียและเอสโตเนียแทน เนื่องจากศุลกากรไม่เข้มงวดแล้วจึงใช้รถบรรทุกลากเข้า รัสเซียต่อไป และต่อทางบกเข้าประเทศคาซัคสถาน
4. ทางทะเลไปยังท่าเรือวลาดิวอสต็อก แล้วต่อทางรถไฟทรานส์ไซบีเรีย แต่ไม่สามารถขนส่งสินค้าได้มากเท่ากับตู้ container ทางเรือ และการขนส่งทางรถไฟมีต้นทุนสูง และต่อทางบกเข้าประเทศคาซัคสถาน
5. ทางทะเลไปยังท่าเรือบันดาร์อับบาสของอิหร่านแล้วต่อทางบกไปทางเหนือของอิหร่านริมชายฝั่งทะเลแคสเปียนแล้วลง เรือต่อไปยังท่าเรืออัคเตาของคาซัคสถาน หรือไปยังท่าเรือ Chabahar ของอิหร่านแล้วต่อขึ้นไปทางอัฟกานิสถาน ซึ่ง เป็นเส้นทางที่สั้นและมีศักยภาพมากที่สุดสำหรับการขนส่งสินค้าไทยไปยังเอเชียกลาง แต่มีความเสี่ยงด้านความมั่นคง ตลอดจนปัญหาการคว่ำบาตรอิหร่านโดยสหรัฐฯ
6. ท่าเรืออัคเตาริมทะเลแคสเปียนของคาซัคสถานอาจสามารถเป็นอีกทางเลือกหนึ่ง โดยท่าเรืออัคเตาตั้งอยู่บนชายฝั่ง ตะวันออกของทะเลแคสเปียนทางภาคตะวันตกของคาซัคสถานและเป็นส่วนหนึ่งของ Trans-Caspian International Transport Route (TITR) ที่เชื่อมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และจีนผ่านคาซัคสถาน ทะเลแคสเปียน อาเซอร์ไบจาน และ จอร์เจียสู่ยุโรป โดยคาซัคสถานต้องการพัฒนา TITR ให้เป็นเส้นทางขนส่งสินค้าระหว่างเอเชียกับยุโรป ท่าเรืออัคเตาจึง เป็น western gate ของคาซัคสถาน

ทั้ง 6 เส้นทาง กล่าวได้ว่าเส้นทางที่ 2 (ผ่านประเทศจีน) น่าจะเป็นเส้นทางที่คาดว่าจะดีที่สุดในอนาคต แต่ต้องแก้ไขปัญหาการจัดการที่มักเกิดขึ้นในช่วง การขนส่งในประเทศจีนมากขึ้น ผู้ประกอบการคาซัคสถานให้ข้อมูลว่า จีนมักจะให้ priority แก่สินค้าของตนเป็นหลัก ทำให้สินค้าไทยมักถูกกักไว้ที่จีนนานกว่ากำหนด และประเด็นปัญหาการจัดการเอกสารการออก ทำให้เมื่อสินค้ามาถึง คาซัคสถานล่าช้า อย่างไรก็ดี ปัจจุบัน การขนส่งสินค้าทางอากาศยังคงนิยมแม้ว่าราคาค่าขนส่งยังสูงมากที่สุดก็ตาม

อ้างอิง : สำนักงานส่งเสริมการค้าในต่างประเทศ ณ กรุงมอสโก

: สถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงอัสตานา, สิงหาคม 2562, เรื่อง -เส้นทางขนส่งสินค้าไทยไปยังรัสเซียและคาซัคสถานในปัจจุบัน

: ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สำนักงานปลัดกระทรวงพาณิชย์ โดยความร่วมมือจากกรมศุลกากร